تور باکو – حیدر فرزند علیرضا اوغلو علی‌اف ، سیاستمدار آذربایجانی که از اکتبر ۱۹۹۳ تا اکتبر ۲۰۰۳ به عنوان سومین رئیس جمهور جمهوری آذربایجان خدمت کرده بود. او به عنوان رئیس جمهور ملی اختیارات قانون اساسی را در اختیار داشت ، اما نفوذ وی در سیاست آذربایجان از سالها قبل آغاز شده بود. در جوانی ، او به کمیساریای امنیت خلق جمهوری آذربایجان SSR (NKGB) پیوسته بود و به سرعت به مقام سرلشکر رسید.
رژیم تأسیس شده توسط حیدر علی‌اف در جمهوری آذربایجان به عنوان دیکتاتوری ، اقتدارگرا و سرکوبگر توصیف شده است. مفسران سیاسی تأکید می کنند که علی اف یک دولت بی مهارت را اداره می کرد، وی در انتخابات تقلب کرده و رسانه ها را خدشه دار کرده است در حالی که دیگران تأکید می کنند که سیاست متعادل وی ثبات را به آذربایجان وارد کرده است.
شغل در دوره اتحاد جماهیر شوروی
براساس وب سایت وی ، او در شهر نخجوان متولد شده است. پس از فارغ التحصیل شدن در مدرسه ی آموزش و پرورش نخجوان ، از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۱ علی اف با حضور در انستیتوی صنعتی آذربایجان (اکنون آکادمی نفتی آذربایجان) ، جایی بود که در رشته معماری تحصیل کرد. در سال ۱۹۴۹ و ۱۹۵۰ در مدرسه عالی وزارت امنیت ایالتی اتحاد جماهیر شوروی در لنینگراد تحصیل کرد.
در زندگینامه رسمی علی اف نیز آمده که که وی در دانشگاه ایالتی باکو تحصیل کرده و در سال ۱۹۵۷ با مدرک تاریخ فارغ التحصیل شد. به گفته روزنامه نگار آمریکایی پیت ارلی ، علی‌اف ابتدا در آکادمی وزارت امنیت کشور در لنینگراد حضور یافت و در سال ۱۹۴۴ فارغ التحصیل شد. وی همچنین در دوره های پیشرفت حرفه ای کارکنان ارشد در مدرسه عالی Dzerzhinsky KGB در مسکو در سال ۱۹۶۶ شرکت کرد. در سال ۱۹۴۸ ، وی با زریفا علی‌اف ازدواج کرد. در ۱۲ اکتبر ۱۹۵۵ ، دخترشان سویل متولد شد. در ۲۴ دسامبر ۱۹۶۱ ، فرزندشان الهام یا ایلهام متولد شد. زریفا در سال ۱۹۸۵ بر اثر سرطان درگذشت.
حیدر علی‌اف قبل از انتصاب وی به رئیس دبیرکل شورای کمیساریای خلق نخجوان ASSR ، از سال ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ در دبیرخانه بایگانی کمیساریای امور داخلی جمهوری سوسیالیستی خودمختار شوروی نخجوان خدمت کرد. علی‌اف در سال ۱۹۴۴ به کمیساریای خلق امنیت امنیت جمهوری آذربایجان SSR (NKGB) پیوست. وی پس از فارغ التحصیلی از دانشکده آموزش ارشد کمیته امنیت دولتی اتحاد جماهیر شوروی ، در سال ۱۹۵۰ به عنوان رئیس کمیته امنیت ایالتی آذربایجان SSR درآمد. در سال ۱۹۵۴ ، به عنوان بخشی از اصلاحات دولت ، NKGB به عنوان کمیته امنیت کشور یا KGB شناخته شد. علی‌اف به سرعت از میان صفوف KGB قیام کرد و در سال ۱۹۶۴ معاون KGB آذربایجان شد ، رئیس آن در سال ۱۹۶۷ و سرانجام به مقام سرلشکر اصلی رسید.
رهبری آذربایجان شوروی
علی اف در جلسه علنی خود که در ۱۲ ژوئیه ۱۹۶۹ ، در میان یک کارزار ضد فساد اتحاد جماهیر شوروی برگزار شد ، به عنوان دبیر اول کمیته مرکزی حزب کمونیست آذربایجان انتخاب شد. علی اف در زمینه مبارزه با فساد پیشرفت هایی کسب کرد: شماری از افراد به حبس محکوم شدند. و در سال ۱۹۷۵ ، پنج مدیر مزرعه، کارخانه و جمعی به جرم فساد شدید به اعدام محکوم شدند. در اوایل دهه ۱۹۸۰ ، علی اف با تلاش پیش بینی شده برای مهار یک طرح خودمختار مبتنی بر فساد ، فرزندان برخی از کارمندان حقوقی را از حضور در دانشکده حقوق جمهوری منع کرد. در سال ۱۹۷۷ ، وی به ایران سفر کرد: دو بار مشهد و یک بار کربلا.
در دوره رهبری وی در جمهوری آذربایجان شوروی ، تلاش های علی اف منجر به افزایش چشمگیر نرخ رشد اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در SSR جمهوری آذربایجان شد. علی اف شاید موفق ترین رهبر جمهوری اسلامی باشد ، و مشخصات جمهوری محروم را بالا برد و پیوسته آذربایجانی ها را به سمت پست های ارشد ارتقا داد.
در ۲۲ نوامبر ۱۹۸۲ ، یوری آندروپوف علی اف را از کاندیدا به عضویت کامل در دفتر سیاسی شوروی ارتقا داد و او را به سمت معاون اول رئیس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی ، مسئول حمل و نقل و خدمات اجتماعی منصوب کرد. بدین ترتیب علی اف بالاترین مقام را که تاکنون توسط یک آذربایجانی در اتحاد جماهیر شوروی به دست آورده بود ، بدست آورد.
علی اف در سال ۱۹۸۷ در میان اتهامات فسادی که توسط میخائیل گورباچف علیه وی صورت گرفت مجبور شد از این مقام استعفا دهد. با وجود این ، گزارش سیا حاکی از آن است که ، حیدر علی اف معاون اول رئیس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی و عضو کامل سیا که علناً متعهد شد که با رشوه کاری و فساد پرسنل کلیدی دولتی و اقتصاد اتحاد جماهیر شوروی مبارزه کند. در گزارش ذکر شده است که همکارانش فهمیده اند که قصد وی برای مقابله با فساد جدی است و تعهد وی به ضد فساد به علامت تجاری وی در اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد.
سقوط و طلوعی دوباره
پس از بازنشستگی اجباری خود در سال ۱۹۸۷ ، علی اف تا سال ۱۹۹۰ در مسکو ماند. وی در این مدت دچار حمله قلبی شد. علی اف با سرکوب نظامی شوروی در ژانویه ۱۹۹۰ در باکو ، که از سال ۱۹۸۸ بین آذربایجان SSR و ارمنستان درگیری در مورد قره باغ کوهستانی بوجود آمده بود ، مخالف بود.
تقریباً بلافاصله پس از این حضور عمومی در مسکو ، علی اف مسکو را به مقصد نخجوان و منطقه بومی خود ترک کرد. در اینجا ، علی اف خود را به عنوان یک ناسیونالیست معتدل دوباره معرفی کرد. وی در اکتبر ۱۹۹۰ به عنوان نماینده اتحاد جماهیر شوروی عالی جمهوری آذربایجان در باکو انتخاب شد. تحت فشار و انتقاد گروه های متصل به مخالفان وی ، به رهبری رئیس وقت آذربایجان شوروی، ایاز متالیبوف ، علی اف دوباره به نخجوان بازگشت ، جایی که در سال ۱۹۹۱ به عنوان رئیس اتحاد جماهیر شوروی بخش خودمختار نخجوان انتخاب شد. وی در همان سال استعفا داد و از حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی خارج شد.
تا دسامبر ۱۹۹۱ ، هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی متوقف شد و آذربایجان رسماً به یک کشور مستقل تبدیل شد ، علی رغم ریاست جمهوری متالیبوف ، علی اف به طور مستقل بر نخجوان اداره می کرد. در اوایل سال ۱۹۹۲ با افزایش خشونت ها در جنگ قره باغ با سقوط شوشا ، آخرین شهر با جمعیت آذربایجانی در قره باغ کوهستانی شناخته شد. این وقایع منجر به استعفای متالیبوف و متعاقب آن به قدرت رسیدن جبهه مردمی آذربایجان به رهبری ابوالفاز الچیبی شد. در طول یک سال قدرت او، علی اف بدون نظرخواهی از تعهدات دولت رسمی در باکو ، بر حاکمیت بر نخجوان ادامه می داد. تلاش وزیر امور داخلی جبهه مردمی ایسگاندار حمیدوف برای سرنگونی اجباری علیف در نخجوان توسط شبه نظامیان محلی در فرودگاه منطقه خنثی شد. در همین دوره ، علی اف به طور مستقل در مورد توافق آتش بس در نخجوان با رئیس جمهور وقت ارمنستان ، لوون تره پتروسیان ، مذاکره کرد.
حیدر علی اف در کنگره موسس خود در نخجوان که در ۲۱ نوامبر ۱۹۹۲ برگزار شد به عنوان رهبر حزب آذربایجان جدید انتخاب شد. در ماه مه – ژوئن سال ۱۹۹۳ ، هنگامی که در نتیجه بحران دولت ، کشور در آستانه جنگ داخلی قرار گرفت و با خطر از دست دادن استقلال روبرو شد ، مردم آذربایجان خواستار آوردن حیدر علی اف به قدرت شدند و سپس رهبران جمهوری آذربایجان موظف شدند حیدر علی اف را به طور رسمی به باکو دعوت کنند. در ۲۴ ژوئن سال ۱۹۹۳ ، در میان پیشروی نیروهای شورشی تحت کنترل حسین به سمت باکو ، الچیبی از این شهر به سمت روستای مادری خود کلیکی در نخجوان گریخت. در اوایل ، در ۱۵ ژوئن ۱۹۹۳ ، علی اف به عنوان رئیس مجلس شورای ملی آذربایجان انتخاب شده بود ، و پس از پرواز الچیبی نیز او اختیارات موقت ریاست جمهوری را به دست گرفت. این تاریخ (۱۵ ژوئن) طبق تصمیم شورای ملی آذربایجان مورخ ۲۷ ژوئن ۱۹۹۷ و براساس درخواست های بی شماری از شهروندان آذربایجان به روز استقلال آذربایجان معروف شد. در اوت سال ۱۹۹۳ ، الیبیبی با رفراندوم سراسری از ریاست جمهوری خود عزل شد و در اکتبر ۱۹۹۳ ، علی اف به عنوان رئیس جمهور آذربایجان انتخاب شد. در ماه مه سال ۱۹۹۴ ، علی اف وارد توافق آتش بس شد که هنوز هم تا به امروز عملی است. با این حال ، با درگیری با ارمنیان قره باغ کوهستانی ، این درگیری همچنان حل نشده است.
ریاست جمهوری
در ۳ اکتبر ۱۹۹۳ ، در نتیجه رای گیری در سراسر کشور ، حیدر علی‌اف به عنوان رئیس جمهور جمهوری آذربایجان انتخاب شد. در ۱۱ اکتبر سال ۱۹۹۸ ، با پیروزی در انتخابات ، با مشارکت و حضور بالای جمعیت ، با۷۷ درصد آرا ، مجدداً به عنوان رئیس جمهور جمهوری آذربایجان انتخاب شد. حیدر علی اف با رضایت خود برای نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهوری ۱۵ اکتبر ۲۰۰۳ ، از حضور در انتخابات در رابطه با مشکلات سلامتی خود امتناع کرد
مرگ و جانشین
سلامتی حیدر علی‌اف در سال ۱۹۹۹ ، هنگامی که وی یک عمل بزرگ بای پس قلبی در ایالات متحده در کلینیک کلیولند انجام داد ، کمی دچار مشکل شد. وی بعداً عمل جراحی پروستات و عمل جراحی فتق انجام داد. در ۶ اوت علی اف برای درمان نارسایی احتقانی قلب و مشکلات کلیوی به ایالات متحده بازگشت. وی در ابتدای اکتبر ۲۰۰۳ از سمت ریاست جمهوری کنار رفت و پسرش الهام را به عنوان کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری حزب خود منصوب کرد. در ۱۲ دسامبر ۲۰۰۳ ، رئیس جمهور حیدر علی اف در کلینیک کلیولند درگذشت. وی در گورستان کوچه افتخار باکو به خاک سپرده شد.
حیدر علی‌اف ، “رهبر بزرگ” و “پدر آذربایجان نوین” القاب یکی از خوشنام ترین و وطن پرست ترین آذربایجانی های تاریخ است که شروع درگرگونی و پیشرفت آذربایجان همواره مدیون خدمات ارزنده‌ی اوست.