معماری مرکز فرهنگی حیدر علی اف آنقدر باشکوه و چشم‌نواز است که علاوه بر معروفیت بیشتر باکو، علاقه‌مندان زیادی را از سراسر دنیا به خود جلب کرده است. در عصر معاصر و با تغییر فرهنگ ملل جهان که بر اثر گذر زمان اتفاق می‌افتد، کشورهای مختلف ساختمان‌ها و موزه‌هایی در غالب نمادی برای به نمایش گذاشتن فرهنگ ملی خود طراحی می‌کنند و می سازند. آن‌ها سعی می‌کنند تا از این طریق بتوانند آموزش‌هایی در حیطه فرهنگ و تاریخ به نسل‌های آینده منتقل کنند.
کشور آذربایجان و پایتخت شکوهمند آن یعنی باکو، از این امر مستثنی نیستند. شهر باکو با داشتن بنای عظیم و زیبای حیدر علی اف در قلب خود، چون نگینی در بین سایر پایتخت‌های مدرن دنیا می‌درخشد. معماری مرکز فرهنگی حیدر علی اف باکو از جهت‌های مختلفی قابل بررسی است. در ادامه این مطلب در باکو گشت به این مهم می‌پردازیم.
معمار مرکز فرهنگی حیدر علی اف باکو کیست؟
مرکز فرهنگی حیدر علی اف توسط یکی از برترین معماران جهان طراحی شد. بانوی معماری شرقی زاها حدید معمار بریتانیایی- عراقی در سال ۲۰۰۷ در کشور جمهوری آذربایجان این بنا را طراحی کرد. زاها حدید جایزه بهترین طرح معماری سال ۲۰۱۴ را از سوی موزه طراحی برای طراحی این پروژه زیبا و به‌یادماندنی دریافت کرد. این بنا به قدری به قدری باشکوه است که نه تنها معمار خود بلکه کشور اذربایجان و شهر باکو را در کل دنیا معروف کرده است.
نمای کلی معماری مرکز فرهنگی حیدر علی اف
مساحت این ناحیه حدود ۱۰۱۸۰۱۰ مترمربع است که در سال ۲۰۱۲ با هزینه ساخت حدود ۲۵۰ میلیون دلار افتتاح شد. اسم این مرکز از رئیس جمهور اذربایجان در سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳ یعنی حیدر علیف گرفته شده است. این مرکز فرهنگی به‌طوری طراحی شده است که نمایشگر فرهنگ آذری باشد.
ارتباطات بین فضاهای داخلی و بیرونی این مرکز به صورتی است که فضای باز مقابل بنا به خیابان‌ها و بافت‌های مختلف باکو وصل شود. این مدل طراحی باعث دسترسی آسان مردم به این مرکز می‌شود.
هر ساله از این فضا برای برگزاری جشن‌های سنتی و معاصر، کارناوال‌های موسیقی و غیره استفاده می‌شود. و مردم زیادی از گوشه و کنار دنیا برای تماشای جشن‌ها مراسم‌های ملی و بین‌المللی به باکو سفر می‌کنند. گذراندن ساعتی در این مرکز بسیار دلنشین است. پس تنها با حضور در آن می‌توانید این حس را درک کنید نه از روی نوشته‌ها و خاطرات سفر به باکو.
وجود خطوط منحنی، موج‌دار و خمیدگی‌ها در ساختمان و فضای باز، چشم‌اندازی را به‌وجود آورده است تا نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب کند. در این مرکز نمای کلی از ارتباطات بخش‌های مختلف از جمله فضای باز، ساختمان، پارکینگ و سایر بخش‌ها نمایش داده شده می‌شود. یک مبحث چالش‌برانگیز در ساخت این پروژه، طراحی پوسته آن است.
برای ساخت سطح صاف و همگن، سیستم تهویه و فنی مراقبتی، منحنی‌ها و پیچیدگی‌های موجود از محسابات مهندسی پیچیده استفاده شد. در ساخت این بنا بسیار نبوغ و خلاقیت به‌کار برده شده که این بنا را به یکی از شاهکارهای معماری دنیا تبدیل کرده است. یکی از عوامل تبدیل این معماری به شاهکار هنری، به‌کارگیری ساختارهای نامتعارف است. به‌طوری که ستون‌ها در آن منحنی شکل هستند. سیالیت و عدم استفاده از گوشه‌های تند باعث شده تا این بنا مورد توجه همگان قرار گیرد.
مصالح به کار رفته در معماری مرکز فرهنگی حیدر علی اف
اسکلت این سازه، بتنی است. وجود بتن مسطح به الیاف شیشه‌ای (GFRC) و فیبرهای پلی استری تقویت شده (GFRC) بهترین گزینه برای طراحی نمای ساختمان بوده است. این مواد به دلیل داشتن انعطاف‌پذیری بالا بهترین گزینه برای ساخت ساختمان‌هایی با هندسه خاص هستند.
زمان ساخت‌‌و‌ساز این پروژه به دلیل استفاده از قاب فضایی که در ساخت مرکز استفاده شده است، پایین بوده است. زیرسازه‌های ساختمان هم از شبکه‌های سفت و سخت تشکیل شده‌اند. بنابراین یک سیستم تقویتی و مراقبتی قوی را برای پروژه فراهم می‌کند.
نورپردازی در مرکز فرهنگی هنری حیدر علی اف باکو
نورپردازی و روشنایی با توجه به ارتباط فضای داخلی و خارجی این پروژه با دقت بسیار بالایی انجام شده است. این کار به‌طوری است که نورپردازی متفاوتی را در روز و شب به نمایش می‌گذارد. شیشه‌های نیمه‌باز تابنده در طول روز شیوه‌ای نوین و خلاقانه هستند. آن‌ها این امکان را به‌وجود می‌آورند که نمای محوی از داخل ساختمان به بیرون به‌نمایش درآید. همچنین در شب نیز نوری بر سطح خارجی می‌تابد و انعکاس خیره‌کننده‌ای را برای بازدیدکنندگان به‌وجود می‌آورد.
نورپردازی این بنا همچنین هنگام روشنایی، حجم ساختمان را منعکس می‌سازد. همچنین بر اساس حرکت خورشید و نقطه دید پرسپکتیو جلوه ساختمان مدام در حال تغییر است. این طراحی خاص، حرکت و جنب‌وجوش را در تمام معماری مرکز فرهنگی حیدر علی اف نشان می‌دهد . از سویی دیگر، این بنا احساسات خوش و لطیف فرهنگ آذری را به نمایش می‌گذارد و چهره خوش یک ملت و خوش‌بینی آن‌ها به آینده را نشان می‌دهد.